Երեխաների հոգեկան առողջության պահպանումը պահանջում է ոչ միայն ուշադրություն, այլև մշտական իրազեկվածություն։ Շատ կարևոր է՝ մեծահասակները կարողանան հասկանալ այն ազդանշանները, որոնք երեխաները փոխանցում են իրենց հուզական վիճակի մասին։ Սովորաբար հենց ծնողները և ուսուցիչներն են առաջինը նկատում հուզական կամ վարքային խնդիրների դրսևորումները։

Ի՞նչ է պետք նկատել

Քանի որ յուրաքանչյուր երեխա յուրահատուկ է, հոգեկան կամ հուզական դժվարությունները կարող են արտահայտվել տարբեր ձևերով։ Ստորև ներկայացված են այն վարքային փոփոխություններից մի քանիսը, որոնք կարող են վկայել հոգեկան առողջության խնդիրների մասին․

• փոփոխություններ քնելու կամ սնվելու սովորության մեջ,
• հաճախակի կամ մշտական մղձավանջեր,
• երեխայի վարքագծի փոփոխություն,
• դպրոցական առաջադիմության հանկարծակի անկում կամ վատ գնահատականներ դասերի պատրաստման ջանքերից անկախ,
• հետաքրքրության կորուստ դեպի նախկինում զվարճություն պատճառող գործունեության տեսակները,
• շփման դժվարություններ,
• մեկուսացման ձգտում,
• տխրություն, երբեմն չնչին պատճառներով պոռթկումներ կամ լաց,
• տրամադրության հաճախակի անբացատրելի փոփոխություններ,
• չափազանց անհանգիստ կամ վշտացած վիճակ արտահայտված դպրոց գնալու, քնելու, իր տարիքում համապատասխան գործունեության մեջ մասնակցելու դժկամությամբ և մերժմամբ։

Երբեմն վերը նշված դժվարությունները արտահայտվում են նաև այլ ձևերով.

• հարկադրաբար կրկնվող վարքագծերը կամ գործողությունները` ինչպես, օրինակ, ձեռքերն անընդհատ լվանալը կամ ինչ-որ բան կրկին և կրկին ստուգելը,
• չափազանց ակտիվ լինելը` անտեղի վազելը կամ մագլցելը, անընդհատ շարժվելը,
• կենտրոնացման դժվարությունը,
• գոռալու, բողոքի պոռթկումները, անբացատրելի գրգռվածությունը կամ լացը,
• հաճախակի անհնազանդությունը կամ ագրեսիան (երբեմն` ամիսներ տևող) և արտահայտված ընդդիմադիր կեցվածքը հեղինակությունների նկատմամբ։

Ինչու՞ է սա կարևոր

Մանկության հոգեկան առողջության խնդիրները, եթե անտեսվում են, կարող են խորանալ և լուրջ ազդեցություն ունենալ մեծ տարիքում՝ ազդելով առողջության, սոցիալական փոխհարաբերությունների և ինքնավստահության վրա։

Համաշխարհային տվյալների համաձայն՝ հիվանդությունների շուրջ 12%-ը պայմանավորված է մտավոր և վարքային խանգարումներով (ԱՀԿ, 2001թ.)։ Ժամանակակից ճգնաժամերը՝ պատերազմներ, սոցիալական անորոշություն, համաճարակներ, նույնպես ծանր հետևանքներ են թողնում երեխաների վրա։

Դեպրեսիան երեխաների և հատկապես պատանիների շրջանում լուրջ ու աճող խնդիր է։ Հետազոտությունների ըստ՝

• երեխաների 2.5%-ը,
• պատանիների 8.3%-ը

ցանկացած պահի կարող են տառապել դեպրեսիայով, իսկ պատանիների միջինում 7%-ը կարող է ինքնասպանության փորձ կատարել (Birhamer, 1996; Wessman, 1999)։

Հոգեկան առողջության նշանները վաղ նկատելը և անհրաժեշտ աջակցությունը ժամանակին կազմակերպելը երեխաների ապագայի համար ամենակարևոր ներդրումներից է։

Ուշադիր լինենք, լսենք ու աջակցենք նրանց՝ ապահովելով հոգեբանորեն առողջ մանկություն։